Osteoporoza pierwotna
Większość przypadków stanowi osteoporoza pierwotna, która rozwija się przede wszystkim u kobiet po menopauzie, a także, rzadziej, u mężczyzn w podeszłym wieku. Czynnikami ryzyka rozwoju osteoporozy są:
- zaawansowany wiek,
- siedzący tryb życia,
- palenie papierosów,
- niska masa ciała,
- niedobór witaminy D,
- zbyt mała podaż wapnia.
Istotne są także uwarunkowania genetyczne np. jeśli matka przebyła złamanie osteoporotyczne, córka ma większe ryzyko osteoporozy i złamań.
Osteoporoza wtórna
To następstwo innej choroby. Może rozwinąć się u osób ze schorzeniami endokrynologicznymi (np. tarczycy, przytarczyc), w chorobach nerek, szpiku kostnego, w chorobach układu pokarmowego przebiegających z zaburzeniami trawienia lub wchłaniania. Wpływ na wystąpienie osteoporozy mają także niektóre leki – osteoporoza posterydowa rozwija się w wyniku przewlekłego stosowania glikokortykosteroidów, np. u chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Objawy osteoporozy
Choroba rozwija się podstępnie, stąd czasem używana nazwa "cichy złodziej kości". Pierwszym objawem najczęściej jest złamanie. Do złamań osteoporotycznych zalicza się złamania bliższego końca kości udowej (szyjki kości udowej, złamania przezkrętarzowe lub podkrętarzowe) oraz kręgów, żeber, kości ramiennej, promieniowej lub piszczelowej, kości miednicy. Złamania osteoporotyczne stanowią ważny problem medyczny obarczony dużym ryzykiem niesprawności i powikłań. Dochodzi do nich na skutek niewielkiego urazu, który u osoby zdrowej nie powinien go spowodować. Mówimy wtedy o złamaniu niskoenergetycznym.
W Polsce na osteoporozę choruje około 2,1 mln osób, z czego 1,7 mln (ponad 80%) to kobiety. Rocznie dochodzi do 120 000 złamań, które są następstwem osteoporozy, w tym do ponad 30 000 złamań bliższego końca kości udowej.
W diagnostyce wykorzystuje się badanie densytometryczne (DXA) wykonywane w biodrze oraz odcinku lędźwiowym kręgosłupa.
Badanie jest bezpieczne i bezbolesne. Na wyniku znajdziemy szereg liczb, z których szczególnie ważny jest wskaźnik T-score odnoszący gęstość mineralną kości osoby badanej do średniej gęstości kości młodych osób w okresie szczytowej masy kostnej. Wynik -2,5 i poniżej świadczy o osteoporozie. Badania densytometryczne są istotne u kobiet po menopauzie, zwłaszcza jeśli współistnieją wspomniane wyżej czynniki ryzyka, doszło do obniżenia wzrostu o ponad 4 cm (podejrzenie złamania kręgu) lub wystąpiło złamanie niskoenergetyczne. Przed rozpoczęciem leczenia zazwyczaj dodatkowo wykonuje się zdjęcie rentgenowskie (rtg) kręgosłupa, a także badania laboratoryjne krwi i moczu w celu oceny gospodarki wapniowej, czynności nerek czy poziomu witaminy D. Zakres badań może być szerszy, jeśli np. potrzebne jest wykluczenie osteoporozy wtórnej.
Osteoporozę można leczyć
Obecnie dysponujemy lekami, które poprawiają gęstość mineralną kości i zmniejszają ryzyko złamania. Szacuje się, że niestety ponad 80% pacjentek z osteoporozą pozostaje bez leczenia. Leczenie obejmuje postępowanie niefarmakologiczne i farmakologiczne.
Leczenie niefarmakologiczne
Do głównych metod niefarmakologicznych zaliczamy odpowiednie odżywanie, zapewniające podaż wapnia oraz utrzymywanie optymalnego stężenia witaminy D w surowicy (dieta i ekspozycja na promieniowanie słoneczne). Najlepszym źródłem wapnia (i fosforu) w diecie jest mleko i jego przetwory. Ok 1000 mg wapnia zawarte jest w 3 szklankach mleka, 3-4 kefirach, 3 jogurtach, 2 szklankach mleka i 2 plasterkach żółtego sera czy 1000 g sera białego.
Niezwykle istotna jest także regularna, dostosowana do naszych możliwości, aktywność fizyczna. Codzienne spacery i gimnastyka poprawiają ogólną sprawność i wzmacniają mięśnie oraz stymulują metabolizm tkanki kostnej. Istotne jest ograniczenie ryzyka upadku. Należy usunąć ruchome dywaniki w domu, na których można się poślizgnąć, warto zamontować uchwyt w łazience, aby przytrzymać się wychodząc z kąpieli i uniknąć przewrócenia się na śliskiej podłodze, trzeba zadbać o dobrze dobrane obuwie na antypoślizgowej podeszwie.
Leczenie farmakologiczne
W leczeniu farmakologicznym stosowane są:
- bisfosfoniany (tabletki podawane raz na tydzień lub raz na miesiąc), do których należą np. alendronian czy ibandronian;
- denosumab (zastrzyk raz na pół roku) znany pod nazwą Prolia.
Prolia należy do tzw. leków biologicznych. Charakteryzuje ją wygodne stosowanie (co 6 miesięcy) i duża skuteczność, ale niestety ma dość wysoką cenę. Lek jest objęty refundacją dla pacjentek, które spełnią następujące warunki:
- mają potwierdzoną w densytometrii osteoporozę pomenopauzalną
- ukończyły 60 lat
- przebyły złamanie niskoenergetyczne
- nie mogą być leczone bisfosfonianami z powodu nietolerancji lub przeciwwskazań albo leczenie bisfosfonianami było nieskuteczne.
Aktualnie toczą się badania kliniczne nad lekami biopodobnymi do denosumabu. Wprowadzenie leków biopodobnych powinno wpłynąć na większą dostępność leczenia osteoporozy. Inne leki takie jak teryparatyd, abaloparatyd czy romosozumab praktycznie nie są dostępne w Polsce. Dodatkowo niezbędna jest suplementacja wapnia ok 1,0g/d i witaminy D ok 2000j/d.
Światowy Dzień Osteoporozy obchodzony jest 20 października od 1996 roku.
Piśmiennictwo:
Głuszko P.: Osteoporoza – postępy 2021/2022. Med. Prakt., 2022; 5;79-85, Tłustochowicz W., 2011, Choroby metaboliczne kości – osteoporoza, w : Szczeklik A.(red.) Choroby wewnętrzne, Med. Prakt., s. 1977-1985, Lorenc R., Głuszko P., Franek E., Jabłoński M., Jaworski M., Kalinka-Warzocha E., Karczmarewicz E., Kostka T., Księżopolska-Orłowska K., Marcinowska-Suchowierska E., Misiorowski W., Więcek A., 2017, Guidelines for the diagnosis and management of osteoporosis in Poland; Endokrynologia Polska 2017; 68; 604-609, ezdrowie.gov.pl; NFZ o zdrowiu. Osteoporoza. Warszawa, listopad 2019, “Reumatologia” – dwumiesięcznik wydawnictwa Termedia.
___________________________________
Opracowanie:
Lek. M. Woroszył - specjalista chorób wewnętrznych, reumatolog
Lek. D. Knychas - specjalista medycyny rodzinnej
Centrum Medyczne Synexus
Centrum Medyczne Synexus prowadzi akcje badań kontrolnych oraz konsultacji lekarskich, w związku z tym zapraszamy kobiety po 55 roku życia na bezpłatne badanie densytometryczne w kierunku rozpoznania osteoporozy.
Zapisy pod numerem 22 262 92 14 w godzinach 8.00 – 18.00.
___________________________________
Image by shurkin_son on Freepik
