Największą i jednocześnie najtrudniejszą do pokonania przeszkodą dla wielu pacjentów okazują się schody. W miejscach, w których nie można wprowadzić zmian architektonicznych, doskonałym rozwiązaniem okazują się schodołazy. Czym są i jakie rodzaje schodołazów sprawdzają się najlepiej?
Schodołazy – czym są i jak działają?
Schodołazy to sprzęt medyczny wysokiej jakości, który diametralnie zmienia sposób przemieszczania się osób z niepełnosprawnością ruchową [2]. Pozwala zniwelować barierę architektoniczną bez żadnej ingerencji w konstrukcję budynku, zapewniając bezpieczne schodzenie i wspinanie się po schodach. Schodołaz jest wyposażony w specjalne kółka, system przekładni lub gąsienice, co sprawia, że transport osoby niepełnosprawnej po schodach jest o wiele bardziej komfortowy i łatwiejszy. Doskonale spisze się zarówno w wielokondygnacyjnych obiektach mieszkalnych, jak i w przestrzeni publicznej. Zapewni bezpieczeństwo i komfort zarówno dla pacjenta o ograniczonej mobilności, jak i dla jego opiekuna czy asystenta. Zaletą schodołazów jest ich mobilność, co oznacza, że można je ze sobą transportować. Dzięki temu jedno urządzenie pomaga pokonywać bariery w różnych placówkach. Przyczynia się nie tylko do lepszego funkcjonowania społecznego, ale też do aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością ruchową [7].
Przeznaczenie i rodzaje schodołazów
Schodołazy są przeznaczone przede wszystkim dla osób z trwałą niepełnosprawnością ruchową, dla których samodzielne pokonanie schodów jest niemożliwe. Znajdują też szerokie zastosowanie w opiece nad seniorami cierpiącymi na dysfunkcje narządu ruchu. Schodołazy często wykorzystuje się także dla pacjentów po zabiegach ortopedycznych, urazach czy wypadkach, którzy podczas rekonwalescencji nie są w stanie samodzielnie schodzić lub wspinać się po schodach. Wyróżnia się przy tym dwa podstawowe rodzaje schodołazów – krączące i gąsienicowe. Każde z nich mają zalety i są przeznaczone do użytku w nieco różnych okolicznościach. Warto pamiętać o tym, że schodołazy występują w wersji z krzesełkiem transportowym albo w wariancie pozwalającym na umieszczenie na nich wózka inwalidzkiego. Pierwsze najlepiej sprawdzają się dla osób mogących samodzielnie się poruszać i wymagających jedynie wsparcia przy pokonywaniu schodów. Drugie są dedykowane pacjentom stale poruszającym się na wózku inwalidzkim.
Schodołazy kroczące – lekkie, tanie, mobilne
Zasada działania schodołazów kroczących, jak sama nazwa wskazuje, opiera się o tak zwany mechanizm kroczący, umożliwiający pokonywanie schodów stopień po stopniu z pomocą kół prowadzących [6]. Są dostępne w wersji ręcznej i elektrycznej. Pierwsze bazują na sile mięśni operatora, który wciąga urządzenie wraz z osobą niepełnosprawną. Bez względu na to, że ich zaletą jest lekkość i niższa cena, rozwiązania te coraz częściej są zastępowane przez schodołazy kroczące elektryczne. W tym przypadku osoba asystująca niepełnosprawnemu ma zapewnione wsparcie silnika elektrycznego, ograniczające nakład siły i pozwalające na łatwiejsze operowanie schodołazem. Należy jednak pamiętać, że nie są to urządzenia samobieżne i nawet 30% siły pozostaje w rękach osoby prowadzącej schodołaz [3]. Schodołazy kroczące są natomiast niezastąpione w ciasnych i wąskich klatkach schodowych, gdzie nie jest możliwe manewrowanie urządzeniami gąsienicowymi. Są też bardziej mobilne, ponieważ charakteryzują się mniejszymi rozmiarami i ciężarem. Łatwo je złożyć i przewieźć w bagażniku samochodu. Najnowocześniejsze urządzenia posiadają automatykę hamowania na końcu schodów, zwiększającą bezpieczeństwo transportowanej osoby [2].
Schodołazy gąsienicowe – bezpieczeństwo i komfort
Schodołazy gąsienicowe mają natomiast większe rozmiary i ciężar w porównaniu do modeli kroczących. Większość modeli posiada składaną konstrukcję, dzięki czemu można je transportować. Są wyposażone w gąsienice zapewniające maksymalną stabilność oraz płynność w poruszaniu się po schodach [5]. Schodołazy gąsienicowe posiadają silnik elektryczny, więc ich obsługa nie wymaga niemal żadnego nakładu siły ze strony operatora. Są znakomitym rozwiązaniem w przypadku kiedy opiekunem niepełnosprawnego jest osoba starsza lub wykazująca słabszą kondycję fizyczną. Nowoczesne schodołazy gąsienicowe wyposażono w hamulce elektromagnetyczne [5], co jeszcze bardziej zwiększa ich bezpieczeństwo użytkowania, ponieważ zapobiega niekontrolowanemu ześlizgnięciu się ze schodów. Warto jednak zaznaczyć, że schodołazy gąsienicowe wymagają dość dużo miejsca do manewrowania. Zatem nie zdadzą egzaminu na wąskich klatkach schodowych o niewielkiej powierzchni półpiętra. Nie są też odpowiednie do poruszania się po schodach z podestami, tzw. spocznikami.
Nowoczesne schodołazy – jakość na pierwszym miejscu
Nowoczesne schodołazy, zarówno kroczące, jak i gąsienicowe, to rozwiązania tworzone z wysokogatunkowych surowców. Najczęściej powstają z aluminium – trwałego i lekkiego. Ich jakość oraz bezpieczeństwo użytkowania określają stosowane certyfikaty i atesty. Schodołazy z napędem elektrycznym są wyposażone w pojemne akumulatory. Dzięki temu na jednym ładowaniu baterii można pokonać nawet 50 pięter. Aby naładować akumulator wystarczy podpiąć go do klasycznego gniazdka elektrycznego. Maksymalny udźwig schodołazów elektrycznych waha się w granicach od 130 do 160 kg. Nowoczesne urządzenia mają system czujników nachylenia pozwalający łatwo kontrolować ich położenie za pomocą wyświetlacza. Elektroniczny panel kontrolny jest intuicyjny w obsłudze.
Ile kosztuje schodołaz?
Koszt zakupu schodołazów waha się w granicach od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Najtańsze są klasyczne krzesełka transportowe obsługiwane siłą mięśni operatora. Najdroższe rozwiązania to schodołazy gąsienicowe o napędzie elektrycznym. Należy jednak pamiętać, że w ramach likwidacji barier architektonicznych istnieje możliwość dofinansowania zakupu urządzeń ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) [4]. W tym przypadku można liczyć na pokrycie nawet 95% kosztów zakupu schodołazu, chociaż w praktyce kwota ta wynosi zwykle około 80%. Aby uzyskać dofinansowanie należy złożyć odpowiedni wniosek w MOPS lub MOPR oraz dołączyć kosztorys zakupu urządzenia, fakturę proforma oraz inne wymagane dokumenty. Czas rozpatrywania wniosków waha się w przedziale od dwóch do sześciu tygodni.
Schodołazy są obecnie najtańszym i bardzo wygodnym sposobem na likwidowanie barier architektonicznych. Z powodzeniem sprawdzają się w działaniach przeciwko wykluczeniu osób niepełnosprawnych ruchowo z życia społecznego. Różnorodność modeli pozwala optymalnie dopasować je do potrzeb pacjenta, jego opiekunów oraz rodzaju przestrzeni, w której urządzenie będzie używane.
Bibliografia:
[1] https://www.pfron.org.pl/instytucje/likwidacja-barier-architektonicznych/podstawa-prawna/ [dostęp: 10.08.2022]
[2] Promedyczny, Schodołazy - wózki do transportu pacjentów https://promedyczny.pl/category/schodolazy [dostęp: 10.08.2022]
[3] https://fizjoterapeuty.pl/artykuly/schodolazy-jak-dzialaja-jakie-sa-ich-rodzaje-i-komu-sie-przydadza.html [dostęp: 10.08.2022]
[4] https://www.pfron.org.pl/osoby-niepelnosprawne/rehabilitacja/przedmioty-ortopedyczne-i-srodki-pomocnicze/ [dostęp: 10.08.2022]
[5] Promedyczny, Schodołazy gąsienicowe - https://promedyczny.pl/category/schodolazy-gasienicowe [dostęp: 10.08.2022]
[6] Promedyczny, Schodołazy kroczące - https://promedyczny.pl/category/schodolazy-kroczace [dostęp: 10.08.2022]
[7] Kwiatkowska-Ciotuchna D., Załuska U., Grześkowiak A. Osoby z niepełnosprawnością na otwartym rynku pracy. Bariery skutecznej inkluzji w miejscu pracy. Wrocław, 2020.
zdjęcia: materiały partnera
